دانلود,پاورپوینت بررسی مفهوم حس مکان در معماری و شهرسازی,pptx
 
بخشی از مطلب  
 
.پدیدار مکان
زیست- جهان روزانه ای ما از «پدیدارها»ی عینی تشکیل یافته است. از مردم، حیوانات، گل ها، درختان و جنگل ها، سنگ، زمین، چوب و آب، از شهرها، خیابان ها و خانه ها، درها، پنجره ها و اسباب و اثاث نیز از خورشید، ماه، ستاره ها، ابرهای شناور، شب و روز و فصل های متغییر، اما پدیدارهای نامحسوس تری همچون احساسات را نیز شامل می شود. این ها همان امور «واقعی» هستند، همان ها که «درونمایه ی» وجود ما است. از این رو است که ریلکه می گوید: «ما شاید اینجا هستیم تا بگوییم: خانه، پل، فواره، دروازه، کوزه، درختِ میوه، پنجره و در بهترین حالت: ستون، برج». چیزهای دیگر، مثل اتم ها و مولکول ها، اعداد و انواع «داده»ها، تجریدها یا ابزارهایی هستند که برای استفاده در مسائل دیگر زندگی روزانه شناخته می شوند. امروزه معمول است که ابزراها را با واقعیت اشتباه می گیرند.
چیزهایی عینی که جهان واقع ما را می سازند به گونه ای پیچیده و شاید متناقض به همدیگر وابسته اند. مثلاً بعضی از پدیدارها چیزهایی دیگر را دربرمی گیرند. جنگل از درختان تشکیل یافته و شهر از خانه ها ساخته شده است. «چشم انداز» نیز، چنین پدیدار فراگیری است. در کل، گاه می گوییم که بعضی از پدیدارها «محیطی» برای پدیدارهای دیگر شکل 
می دهند. اصلاح عینی برای محیط مکان است. معمولاً می گوییم که کنش ها و رخدادها واقع می شوند. در حقیقت این که هر اتفاقی را بدون ارجاع به یک موقعیت تصور کنیم، بی معنا می نماید.
مکان ها، که کلیت هایی کیفی از یک ماهیت پیچیده اند، نمی تواند به واسطه ی مفاهیمی تحلیلی و «علمی» شرح داده شوند. در اصل، علم امور واقعی را «مجرد می سازد» تا به دانشی بی طرف و «عینی» دست یابد.
در این جاست که زیست- جهان روزانه که می بایست در کل اهتمام واقعی انسان و به گونه ای مشخص برنامه ریزان و معماران باشد فراموش می شود. خوشبختانه برای گریز از این تنگنا راه گریزی وجود دارد، یعنی، روشی به نام «پدیدارشناسی». پدیدارشناسی «بازگشت به چیزها» است، یعنی مخالفت با تجریدها و ساختارهای ذهنی. تا به حال پیدارشناسانا بیشتر به هستی شناسی، روانشناسی، اخلاقیات و تاحدی به زیبایی شناسی اهتمام ورزیده اند و توجه کمتری به پدیدارشناسیِ محیطِ هر روزه داشته اند. اگرچه آثار پیشین معدودی وجود دارد، اما به ندرت دارای ارجاع مستقیمی به معماری هستند. پدیدارشناسی معماری از این رو ضروری و مورد نیاز است. Norberg-shulz)،(1389
از نگاه پديدار شناسان حس مكان
از نگاه پديدار شناسان حس مكان به معناي مرتبط شدن با مكان به واسطه درك نمادها و فعاليت هاي روزمره است. اين حس مي تواند در مكان زندگي فرد به وجود آمده و با گذر زمان عمق و گسترش يابد .(Relph,1976) ارزش هاي فردي و جمعي بر چگونگي حس مكان تأثير مي گذارد و حس مكان نيز بر ارزش ها، نگرش ها و به ويژه رفتار فردي و اجتماعي افراد در مكان تأثير مي گذارد و افراد معمولاً در فعاليت هاي اجتماعي با توجه به چگونگي حس مكانشان شركت 
مي كنند.(Canter,1971) حس مكان نه فقط باعث هماهنگي و كاركرد مناسب فضاي معماري و انسان است بلكه عاملي براي احساس امنيت، لذت و ادراك عاطفي افراد نيز مي باشد و به هويتمندي افراد و احساس تعلق آنها به مكان كمك 
مي كند. از ديدگاه پديدارشناختي مهم ترين مفاهيم مرتبط در بيان حس مكان، واژه هاي مكان دوستي، تجربه مكان و شخصيت مكان است و حس مكان به معناي ويژگي هاي غيرمادي يا شخصيت مكان است كه معنايي نزديك به روح مكان دارد، از لحاظ تاريخي روح مكان براي برپايي جشن و مراسم مذهبي به كار برده مي شد، كه در آن بازديد كنندگان 
مي بايست به حركات عبادات در مراسم توجه زيادي مي كردند. از اين رو جايي كه اين اعمال و مراسم در آن اتفاق 
مي افتاد خود تبديل به مكان ويژه اي مي گرديد و اين احساس احترام يكي از مشخصه هاي مكان بود كه آن را از ساير مكان ها متمايز مي كرد و روح مكان ناميده مي شد، اركان آن آگاهي زنده و پويا از محيط، يك تكرار بيني و مذهبي و يك احساس رفاقت و دوستي با مكان بود (Brinckerhoff,1994) در تفسيرهاي امروزي، حس مكان چيزي است كه افراد در دوره زماني خاص مي آفرينند و نتيجه رسوم و اتفاقات تكراري است و حال و هواي محيط را توصيف مي كند. بعضي از مكان ها آن چنان احساسي از جاذبه دارند كه به فرد نوعي احساس وصف نشدني القا كرده و او را سرزنده، شاداب و علاقه مند به بازگشت به آن مكان ها مي كنند كه حس مكان ناميده مي شود.
از نظر رِلف  حس مكان
از نظر رِلف  حس مكان مفهوم مشخصي نيست كه بتوان تعريف دقيقي براي آن ارائه داد، بلكه بايد با آزمون روابط ميان مكان و پايه هاي پديدارشناختي جغرافيا سنجيده و ارزيابي شود (Relf, 1976) از ديد او  معناي اصلي مكان فراتر از عملكردها يي است كه مكان تأمين مي كند، بالاتر از اجتماعي است كه آن را اشغال مي كند و وراي تجارب مصنوعي و دنيوي مكان است. اگر چه همه اين موارد جنبه هاي لازم مكان هستند، اما ماهيت مكان در تجربه، يعني از جهت التفات  ناخودآگاهانه به مكان، است كه مكان را به مثابه مركزي پرمحتوا و عميق از هستي و وجود بشر، تعريف مي كند (Seamon, 1996) اين كيفيت خاص درون يك  مكان قرار گرفتن  است كه مكان ها را در فضا از يكديگر جدا مي كند. به عقيده رِلف مكان از تركيب اشيا طبيعي و انسان ساخت، فعاليت ها، عملكردها و معاني به وجود مي آيد و تجربه آن 
مي تواند از يك اتاق تا يك قاره را در برگيرد. درون مكان بودن مي تواند به شكل فرمي كالبدي مطرح شود، مثل حالتي در شهر هاي قديمي كه شهر ديواري داشت كه آن را از فضاي بيرون جدا مي كرد. اين تجربه را مي توان در مراسم عبادي و فعاليت هاي دائمي كه مشخصه هاي خاص يك مكان را نشان مي دهد، مانند كليسا يا مسجد، مشاهده كرد. در اين مكان ها، تجربه فعاليت هاي عبادي عاملي اساسي در حس افراد نسبت به مكان است.
پديدار شناختي مكان
در پديدار شناختي مكان، تجربه اصلي ترين ركن در ادراك است. تجربه پديدارشناختي به معناي تطهير ذهني و دست يابي به ذات چيزها به واسطه نمود اشيا از خلال فرد است كه در حس مكان مؤثر مي باشد. آلن گاسو  اين تجربه عميق را عاملي مي داند كه هر موقعيت فيزيكي و محيطي را به يك مكان تبديل مي نمايد. يك مكان قطعه اي از محيط است كه توسط حس ها بيان شده و همين حس است كه شناخت بهتري از طبيعت مكان به ما مي دهد. در عميق ترين سطح هاي آگاهي انسان، ناخودآگاهي وجود دارد كه با مكان همراه شده است، اين مكان است كه ريشه هاي انسان در آن نهفته است و مركزي از سلامت، امنيت، ارتباط و در نهايت نقطه اي از جهت گيري است Gussow in Relph,1976)) 
 
روح مكان طبيعي
چشم انداز رومانتيك
طبيعي است كه بحث در مورد مكان هاي طبيعي سرنموني را با نوعي از چشم انداز كه در آن نيروهاي آغازين هنوز قدرتمندانه احساس مي شوند، آغاز مي كنيم: جنگل شمالي، آن گونه كه در بخش هاي مشخصي از اروپاي مركزي و به ويژه  اسكانديناوي شناخته مي شود. جنگل شمالي با انبوه بي پايان پديدارهاي مختلف متمايز مي شود:
بستر زمين به ندرت پيوسته است، اما بخش بخش بوده و برجستگي هاي متنوعي دارد؛ صخره ها و حفره ها، بيشه زارها و چمنزارها، تپه ها و كوفك ها جملگي «خرده ساختار» غني اي را به وجود مي آورند.
آسمان به سختي به شكل نيم كره اي كامل تحربه مي شود، بلكه ميان تراز درخت ها و صخره ها فشرده و به علاوه ابرها پيوسته آن را جرح و تعديل مي كنند.
آفتاب نسبتاً كم است و نمايشي متنوع از نقاط نور و سايه را به وجود مي آورد، و همراه با ابرها و گياهان چونان «صافي‌هاي» بارورنده عمل مي‌كنند. آب همچون عنصري پويا همواره حاضر است و در قالب جوي هاي جاري و با برگه هاي درخشان و آرام جلوه مي كند.
كيفيت هوا مدام از غبار مرطوب تا هواي تازه ي شاداب تغيير مي كند. Norberg-shulz)،(1389
چشم انداز كيهاني
در بيابان، پيچيدگي هاي زيست- جهان عيني به پديدارهايي ساده و محدود تقليل مي يابد:
گسترش نامحدود زمين بي حاصل يكنواخت؛ تاق عظيم و محيط آسمان بي ابر (كه گهگاه ميان صخره ها و درختان همچون يك قطاع تجربه مي شود)؛ خورشيد سوزان كه نوري كم و بيش بي سايه ايجاد مي كند؛ هواي خشك و گرمي كه از اهميت تنفس در تجربه ي مكان حكايت مي كند. به نظر مي رسد كه محيط نظمي مطلق و جاودان را آشكار مي سازد، جهاني كه با تداوم و ساختار تشخيص مي يابد. حتي بُعد زمان نيز ابهامي را ارئه نمي دهد. بدين سان مسير خورشيد نصف النهاري تقريباً دقيق را ترسيم كرده و فضار ار به «خاور»، «باختر»، «نيمه شب» و «نيمروز» تقسيم مي كند كه حوزه هايي كيفي اند كه در مناطق جنوب عموماً به عنوان علائم چهار جهت اصلي استفاده مي شوند. غروب و طلوع، شب و روز را بدون تأثيرات گذراي نور به هم مرتبط ساخته و ضرباهنگ موقت ساده اي را ايجاد مي كند. حجتي حيوانات بيايان نيز در ضرباهنگ هاي بي پاپان و يكنواختي محيطي مشاركت مي كنند، همان طور كه در حركت شتر، كه «كشتي بيابان» است، مشاهده مي شود. 
تنها اتفاق و شگفتي اي كه انسان ممكن است در بيايان با آن مواجه شود و توفان شن (haboob) است. اما توفان شن هم يكنواخت است و نظمي متفاوت را ارائه نمي دهد؛ جهان را پنهان مي كند اما آن را تغيير نمي دهد.