پاورپوینت نقد معماری ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی
 
بخشی از مطلب
 «متوسط زمان اجرای یک پروژه عمرانی در ایران حدود8/12 سال است.»[3] زمان مهمترین عامل در نحوه ی نگاه به یک اثر معماری است. هر پروژه معماری با توجه به زمان و مکان خود تعریف می شود و چنانچه روند تولید یک اثر معماری، از فکر آغازین تا اجرا طولانی شود، طبیعی است که زبان معماری پروژه در هنگام پایان اجرا، با زبان معماری روز همخوانی نداشته باشد. حکایت ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی هم از این قاعده مستنثی نیست. فکر احداث بنای جدید مجلس شورای ملی از سال های 53-1352خورشیدی مطرح شد. ابتدا مهندس موید عهد طرحی را با پلان دایره ای شکل ارایه کرد و هرچند فونداسیون آن طرح را هم اجرا کرده بودند، اما پروژه متوقف شد. در سال 1355 طرح مذکور را به دفتر سردار افخمی سفارش دادند و از آن زمان تا سال 1383 که ساخت آن به پایان رسیده است آقای مهندس عبدالرضا ذکایی- همکار سابق دفتر سردار افخمی و مدیرعامل وقت شرکت مهندسان مشاور پل میر- مسوولیت طراحی و هدایت پروژه را به عهده داشته اند. طراح پروژه دروصف آن می گوید: «یکی از عوامل موثر در شکل گیری بنای مجلس، تناسبات و ارتفاع و عملکرد دو بنای شمالی و جنوبی بوده است تا این بنا بتواند ضمن استفاده مداوم از دو بنای موجود با محیط اطراف خود نیز هماهنگی کامل را برقرار کند.»[4] «به نظر ما فرم مثلث راه حل خوبی بود. هم فرم پایداری است، هم سه قوه را تداعی می کند و هم هندسه قابل بسطی در همه ی جهات دارد. راس مثلث روی ساختمان مرتفع اداری قرار می گیرد و هرچه به طرف ساختمان کمیسیون ها می آییم دوبال آن باز می شود. ارتفاع در سمت ساختمان اداری حداقل است و هر چه به ساختمان کمیسیون ها نزدیک می شویم، زیاد می شود. با اینکه ارتفاع هرم 45 متر است، به دلیل نحوه ارتفاع گیری آن، برخلاف دو ساختمان شمالی وجنوبی در مقابل دیگر ساختمانها قرار نگرفته است.»[5] با این مقدمه ی کوتاه به نقد پروژه می پردازیم: 1- استفاده از نیروهای موجود در سایت جهت سازماندهی فرم و فضای پروژه، یکی از مباحث مطرح در معماری معاصر است که توجه معماران بسیاری را به خود جلب کرده است. بنابراین تلاش طراحان ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی در جهت برقراری پیوند مناسبی بین ساختمان مجلس و ساختمان های موجود در شمال و جنوب آن قابل توجه است اما بحثی که در این میان می توان مطرح کرد، بحث هویت فرم پروژه است. آیا می توان به فرض پاسخگویی به مسایل ساختمان های مجاور یک پروژه، در فکر حل مسایل آنها بود و توجه جدی به فرم پروژه اصلی که قرار بود خانه مردم ایران باشد، نکرد؟ فرم در معماری ایران چه جایگاهی دارد؟ رابطه فرم با محیط پیرامون چگونه است؟ رابطه فرم انتخاب شده با عملکرد مورد نظر چیست؟ آیا می توان بین سه راس مثلث و سه قوه ارتباطی برقرار کرد؟ رابطه ی دو قوه با قوه مقننه که وظیقه قانون گذاری را بر عهده دارد چگونه است که در چنین فرمی به ظهور نشسته است؟ واقعیت این است که فرم انتخاب شده ارتباطی با سایت تاریخی و بسیار ارزشمند خود برقرار نمی کند. برای مکانی که نماد تاریخ معاصر ایران است– از ساخته شدن مدرسه سهپسالار (شهید مطهری فعلی) به دست اولین مهندس معمار تحصیلکرده ایرانی[6]، تا به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه قاجار و از سخنرانی های پرشور دکتر محمد مصدق در میدان بهارستان تا تظاهرات مردمایران در انقلاب 1357 و… لازم بود با دقت و اندیشه بیشتری، فرم پروژه انتخاب می شد و حتی بهتر بود طرح نهایی را به قضاوت مردم می گذاشتند، تا مردم خانه ی خود را انتخاب کنند؛ همانگونه که نمایندگانشان را انتخاب می کنند. 2- ساختمان یادآور نوعی تفکر دیکتاتور گونه است: «یک نقطه اوج و قله دارد، سازه آن متکی بر یک نقطه است و یک ستون آن از همه مهمتر است و جایگاه رییس مجلس به عنوان مقتدر در زیر این ستون قرارگرفته است»[7] و حجم سنگین و بدون روزنه ی آن یادآور معماری دوران باستان است و نشانی از تحولات زمانه در آن دیده نمی شود. از آنجا که یکی از مهمترین مسایل در طرح ساختمان های مجلس در چندسال اخیر، توجه به نقش مردمی مجلس ها و عدم تاکید بر عظمت گرایی و تحقیر انساناست- در این فکر نورمن فاستر[8] تا آنجا پیش رفته است که به مردم اجازه می دهد آزادانه بر بام ساختمان مجلس آلمان قدم بزنند و از طریق سطوحی شفاف بر کار نمایندگان خود نظارت داشته باشند- به این نتیجه می رسیم که چون طرح جدید ساختمان مجلس در دوره ای طراحی شده است که عظمت گرایی جزو سیستم رایج بوده است، بنابراین طرح، پاسخگوی مسایل زمان خود بوده است اما طولانی شدن فرآیند طراحی تا اجرای آن- از سال1355 تا 1383 خورشیدی- باعث عدم تطابق پروژه با معیارهای زمان حال شده است. در دوره ای که بحث مردم سالاری بحث روز است، نمی توان به ساختمان هایی با اندیشه حکومت سالاری نگریست. 3- یکی از نقدهایی که متفکران پست مدرن به معماری دوره مدرن وارد کرده اند، نقد یکپارچگی و کل گرایی آن معماری بود. از آنجا که در این تفکر مقیاس و تناسبات ساختمان در جهت برتری بر انسان و به عبارتی تحقیر او پیش می رفت، متفکران پست مدرن بحث پراکندگی (Fragmentation)را مطرح کردند و این فکر در معماری باعث شکسته شدن و خرد شدن آنتوده ی عظیم معماری به احجامی که دارای تناسبات انسانی تری هستند، شد. بنابراین می توان به ساختمان مجلس جدید این نقد را وارد کرد که نسبت به انسان به عنوان اصلی ترین منبع معماری بی توجه بوده و به خصوص در طراحی فضاهای داخلی، انسان به گونه ا ی تحقیر شده است که یادآور طرح کلیساهای قرون وسطی جهت ایجاد رعب و وحشت در انسان ها است. در همین راستا، استفاده ی بیش از حد از سنگ در طراحی داخلی فضاها باعث به وجود آمدن فضایی با روحیه ی خشن و سنگین شده است. 4-نکته دیگری که می توان به آن اشاره کرد، عدم هماهنگی بین سیستم های اداری کارفرما و مشاور است که باعث شد تا مدت ها پس از اجرای سازه نقشه های سازه توسط دفتر فنی کارفرما تصویب نشود.[9] علاوه بر ضعف مدیریتی که باعث به وجود آمدن این مساله شده است، می توان به خسارت های جبران ناپذیری که در اثر این عدم هماهنگی ممکن است بر سیستم سازه ای پروژه وارد آمده باشد، اشاره کرد. هرچند مهندس مشاور طرح در این پروژه «به دلیل پیچیده بودن و غیرمتعارف بودن طرح از روی احتیاط ده درصد بالا (Overdosing)گرفته اند،[10] اما به نظر می رسد چنانچه هماهنگی بیشترین بین سیستم های اداری برقرار می بود، نتیجه کار مطلوب ترو حتی اقتصادی تر می شد. 5- در طرح معماری ساختمان جدید مجلس؛ معماری و سازه کاملاً با هم هماهنگ طراحی شده اند و به طور کلی پروژه به گونه ای است که نمی توان تفکیک زیادی بین آنها قایل شد. طراح پروژه در این مورد گفته است: «در این پروژه یک ستون اصلی، یا به عبارتی دو ستون متقاطع داریم که کل بار دو سقف را می گیرد… این ستون اصلی مثل تیرک چادری است که اگر بیفتد، کل ساختمان پایین می آید.»[11] به عبارت دیکر در طرح سازه هم به تبعیت از طرح معماری احترام خاصی به یک نقطه گذاشته شده است. در صورتی که در سایر سیستم های متداول طراحی سازه، کلیه ستون ها با یکدیگر شبکه ای را تشکیل داده و بار به صورت تقسیم شده به زمین منتقل می شود و در این حالت اگر یک یا چند ستون به عللی تخریب شوند، کل سیستم از هم نمی پاشد. بنابراین به نظر می رسد طراحی سازه بناهای عمومی و مکان هایی که جمعیت زیادی را در خود جای می دهند باید به گونه ای طرح شود که به سرعت از هم نپاشد و متکی به یک نقطه و یا یک ستون نباشد. در مجموع از مباحث ارایه شده می توان این گونه نتیجه گرفت که معضل اصلی در سیستم ساخت و ساز کشور، همان طولانی شدن فرآیند طراحی تا اجرا است که در این پروژه هم باعث به وجود آمدن تضادهایی شده است و به طور کی نقد اساسی را می توان به این سیستم وارد کرد. شناسنامه طرح: - معمار: مهندسان مشاور پل میر- طراح و مدیر پروژه: عبدالرضا ذکائی- گروه طراحی: علی سردار افخمی، عباس قریب، مسعود قاضی زاهدی، منصور وکیلی، داریوش فیروزلی، بهروز احمدی- کارفرما: وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان مجری ساختمان ها و تاسیسات دولتی و عمومی - مشاوران: - سازه: یقیشه قولتوقچیان، مسعود غیاث آبادی- تاسیسات مکانیکی و برقی: مهندسان مشاور انرژی- تجهیزات صوتی و تصویری: شرکت صوتی و تصویری سروش- تجهیزات مبلمان: ملیحه کریمی- طراحی داخلی: حسن متقی و همکاران- مدیر ساخت: لال صادقی - پیمانکار: - سازه : سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (مانا)- تاسیسات مکانیکی و برقی: شرکت مونیر- زیربنا: تالار اصلی :25 هزار متر مربع- اداری:24 هزار متر مربع- کمیسیون ها:15 هزار متر مربع- پارکینگ زیرزمینی:12500 مترمربع