پاورپوینت بررسی مبانی نظری اکوتوریسم Eco Tourism.
 
بخشی از مطلب
اکوتوریسم اختصار واژه‌ی Ecological-Tourism است که در ادبیات فارسی به جهانگردی زیست‌محیطی یا طبیعت‌گردی مشهور شده است. هرچند که در زبان فارسی بین جهانگردی زیست‌محیطی و جهانگردی طبیعت گرد تفاوتی قایل نشده‌اند اما اصولاً دانشمندان این عرصه تفاوت‌هایی بین این دو واژه قایل هستند و اکوتوریسم را زیرمجموعه‌ی طبیعت‌گردی می‌دانند، امّا به دلیل وارد نشدن به مباحث فلسفی بحث این دو واژه را با کمی اغماض یکسان تلقی می‌نماییم.
به‌طورکلی طبیعت‌گردی عبارت است از «انواع گردشگری که در بستر طبیعت صورت می‌پذیرد که هدف آن داد و ستادهایی بین جهانگرد و محیط‌زیست است که در آن به محیط‌زیست آسیب وارد نشود.» (صارمی نائین، محمدحسین، 1382: 1).
تاریخچه اکوتوریسم به سال 1965 میلادی باز می‌گردد، آن هنگام که واژه اکوتوریسم از تلخیص دو واژه‌ی Ecological  و Tourism ابداع گردید و در مفهوم عام این‌گونه تعریف شده است: اکوتوریسم سفر به مناطق تخریب نشده یا غیر آلوده طبیعی با هدف مطالعه، مشاهده و لذت از زیبایی‌ها و گیاهان و جانوران بومی، یا نشانه‌های فرهنگی این مکان‌ها می‌باشد (نشریه الکترونیکی دهکده، 2006، 2).
توجه نمودن به تمامی محوطه‌های جهانگردی (توریستی) اعم از جنگل‌های طبیعی، پارک‌های ملی و حیات‌وحش، رودخانه‌ها و طبیعت پیرامون آن‌ها و به‌ویژه کوهسارها و کوهستان‌ها و آبشارها، چشمه‌های آبگرم، چشمه‌های طبیعی، ییلاق‌ها و مناطق ویژه شکار و صید ماهی، دریاها و دریاچه‌ها، سواحل و کرانه‌های پیرامون آن‌ها، زیستگاه‌های طبیعی پرندگان مهاجر و بومی و سایر خزندگان و نیز غارهای طبیعی و به‌ویژه طبیعت بکر درونشان، گستره‌ی این بخش از جهانگردی (توریسم) را رقم می‌زند.
اکوتوریسم ازنظر بازار کار به‌عنوان نوعی جهانگردی طبیعت‌گرا تعریف شده است ولی از سال 1990 به بعد از سوی کارشناسان و دانشگاهیان به‌عنوان ابزاری جهت حصول توسعه پایدار مطرح و موردمطالعه قرار گرفته است؛ بنابراین عبارت اکوتوریسم از یک‌سو به مفهومی اشاره دارد که تحت یک سری اصول و قوانین قرار دارد و از سوی دیگر به یک بخش خاص از بازار کار. موسسه بین‌المللی اکوتوریسم در سال 1991 یکی از اولین تعاریف اکوتوریسم را ارائه داد:
«اکوتوریسم یک مسافرت مسئولانه به مناطق طبیعی است که محیط‌زیست را حفظ و زندگی راحت مردم محلی را تثبیت می‌نماید»
IUCN نیز در سال 1996 اکوتوریسم را چنین تعریف کرد:
«اکوتوریسم یک مسافرت و دیدار زیست‌محیطی مسئولانه به مناطق طبیعی نسبتاً دست‌نخورده بوده و هدف آن لذت بردن و استفاده از طبیعت (و هر پدیده فرهنگی همراه آن- چه در گذشته و چه در حال) است که باعث تقویت منابع شده و دارای تأثیرات منفی اندکی است و باعث فعال شدن جمعیت‌های محلی می‌شود که ازنظر اجتماعی- اقتصادی برای آنان مفید است. اکوتوریسم یکی از زیر بخش‌های جهانگردی پایدار است (نشست مجمع اکوتوریسم، سازمان جهانی جهانگردی؛ 2002: 4).
اکوتوریسم دارای مشخصات چهارگانه زیر است:
1- وابسته به طبیعت باشد.
2- ازلحاظ اکولوژیک پایدار باشد و به عبارتی کمترین آسیب و اثرات سوء را برای طبیعت نداشته باشد.
3- آموزش و ارائه ارزش‌های منطقه مورد بازدید، عنصر اصلی آن بازدید باشد.
4- جوامع محلی و میزبان در آن مشارکت داشته باشند.
فعالیت‌های اکوتوریستی عبارت است از پیاده‌روی‌های برنامه‌ریزی‌شده ایستگاهی و همچنین دامنه نوردی، عبور از رودخانه‌های خروشان با قایق‌های بادی، سفر به مناطق ییلاقی و میهمان عشایر و ساکنان بومی این مناطق شدن، سفر به روستاها و مزارع اطراف روستاها به‌منظور لذت بردن از طبیعت و آشنایی با فرهنگ‌ها، کوه‌پیمائی، سفر به مناطق صعب‌العبور طبیعی، بازدید از غارهای طبیعی، مطالعه طبیعی گیاهی و جانوری، تماشای حیوانات و پرندگان، آشنایی با محیط‌زیست طبیعی در قالب دیگری به نام سافاری و با استفاده از خودروهای روباز برای تماشای حیوانات و پرندگان.
فعالیت‌هایی نیز اکوتوریسم به شمار نمی‌روند که عبارتند از شکار، اسکی و تورهای ماجراجویانه که اثرات تخریب فراوانی به محیط‌زیست طبیعی وارد می‌کنند.
دسته‌بندی مورداتکا در پژوهش مذکور اکوتوریسم را آن بخش از سفرهایی که به‌منظور لذت بردن از سفر در طبیعت و نیز دیدار از جاذبه‌های آن انجام می‌شود، تعریف کرده است. این تعریف در وجه عام خود جامع نبوده و بخش‌های مهمی همچون توریسم ورزشی، توریسم کوچ، روستاگردی و ... را در برنمی‌گیرد. فعلاً با افزودن این بخش‌ها به دسته‌بندی فوق سهم اکوتوریسم در صنعت توریسم دهه آینده جهان بسیار افزون‌تر شده و بر اساس برخی برآوردهای دیگر (ازجمله آنچه Fillion در سال 1994 انجام داده است) حتی از 50 درصد کل سفرهایی که در جهان انجام می‌شود نیز فراتر خواهد رفت.
در سال 1995 میلادی همایشی در یکی از جزایر قناری اسپانیا و با هدف ممانعت از توسعه‌ی بی‌رویه مناطق خاص جهانگردی و با مساعدت سازمان جهانی جهانگردی، برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد، یونسکو و مسئولین دولتی جزایر قناری و نیز کشور اسپانیا برگزار گردید. در نشست آغازین این همایش، پیام دبیر کل سازمان جهانی جهانگردی خوانده شد و در آن چنین آمده بود که: «آینده جهانگردی به حفاظت محیط‌زیست و طبیعت زمین وابسته است» و پیامدهای زیر را دستاورد دادوستد میان این دو بررسی نمود.
1- گسترش جهانگردی افزایش سطح آگاهی همگانی را نسبت به محیط‌زیست و منابع طبیعی و ملی به دنبال دارد.
2- جهانگردی سازمان‌یافته دوست و طرفدار محیط و منابع طبیعی است.
3- یک صنعت جهانگردی کارا و پیروز به‌طور مسلم نیازمند یک محیط‌زیست و طبیعت سرشار و توانمند است. (صارمی نائینی، محمدحسن؛ 1382: 2 و 3).
برآوردهای TES (جامعه اکوتوریسم The Ecotourism Society) نشان می‌دهد طبیعت گردان بسته به انگیزه سفر خود در گروه سنی خاصی قرار دارند: گروهی از طبیعت گردان به دنبال ماجراجویی، دیدار از سرزمین‌های بکر و نیز توریسم ورزشی هستند که اغلب در مقطع سنی کمتر از 40 سال بوده و پیشینه آن‌ها در محدوده سنی 19 تا 35 سال قرار دارد؛ اما گروهی که با هدف لذت بردن از طبیعت و دیدار از حیات‌وحش و ... به اکوتوریسم می‌پردازند در محدوده سنی 35 تا 54 قرار دارند (باید توجه داشت که این بررسی، اکوتوریست‌های بین‌المللی را مدنظر دارد و طبیعت گردان در مقیاس ملی و محلی به‌طورکلی محدوده سنی وسیع‌تری را دربر می‌گیرند).
اکوتوریست‌ها ترکیب جنسی خاص ندارند و اغلب نسبت جنسی آن‌ها 50 به 50 است (اما قاعدتاً انتظار می‌رود با توجه به برخی محدودیت‌ها که برای طبیعت گردان زن در ایران وجود دارد این نسبت تا حدودی به نفع مردان تغییر کند).
بررسی‌های TES همچنین بیانگر آن است که بیش از 80 درصد طبیعت گردان بین‌المللی دارای تحصیلات عالیه هستند. این شمار برای طبیعت گردان علاقه‌مند به لمس طبیعت و نیز دیدار از جاذبه‌های آن (به‌طور عمده افرادی که برای تغییر حال و هوای زندگی شخصی دست به طبیعت‌گردی می‌زنند) نزدیک به صد در صد است؛ اما طبیعت گردان ماجراجو با توجه به آنکه عموماً جوان می‌باشند، غالباً دانشجو و یا حتی محصلان دبیرستانی هستند. برآوردها همچنین نشان می‌دهد بیشترین گروه از طبیعت گردان (حدود 60 درصد) سفرهای گروهی را ترجیح می‌دهند. 15 درصد نیز علاقه‌مند به سفرهای خانوادگی بوده و 13 درصد نیز اغلب سفرهای خود را به‌تنهایی انجام می‌دهند.
متوسط زمان سفر حدود 50 درصد طبیعت گردان بین 8 تا 14 روز است. بسته به نوع سفر، این رقم نیز حکایت دارد که می‌کند. اغلب تورهای شکار در مقیاس بین‌المللی، برای مدت بیش از 20 روز برنامه‌ریزی می‌شوند و نیز تورهای ماجراجویانه به 30 روز نزدیک می‌شود. بااین‌وجود سفرهایی که در مقیاس محلی صورت می‌گیرد، در مدت‌زمانی بسیار کوتاه‌تر انجام می‌شود اما این نکته قابل‌توجه است که به‌طورمعمول زمان سفر برای طبیعت گردان طولانی‌تر از زمان سفر برای علاقه‌مندان به جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و یا تجاری است. حتی سفرهای تفریحی نیز در مقیاس زمانی کوتاه‌تری نسبت به طبیعت گری انجام می‌شوند که این نکته نقش بسیار مهمی در تحلیل بازار اکوتوریسم دارد. بررسی‌هایی که درباره اکوتوریسم انجام‌شده نشان می‌دهد که طبیعت گردان بیشتر از دیگر گروه‌های مسافران پول خارج می‌کنند.
منابع اکوتوریسم هر منطقه را طبیعت آن عرضه می‌کند و در مناطقی همچون کشور ما که برخوردار از طیف کامل چشم‌اندازهای متنوع اقلیمی و شیوه‌های جمعیتی منطبق با این شرایط اقلیمی است دسته‌بندی مقاصد طبیعت‌گردی بسیار متفاوت با سایر مناطق با منابع متفاوت خواهد بود.
TES در یک دسته‌بندی، طبیعت گردان را به‌طورکلی به دو دسته تقسیم کرده است:
الف) آن‌ها که می‌خواهند از لذت دیدار طبیعت و حضور در آن بهره‌مند شوند
 ب) علاقه‌مندان به تجربه مکان‌ها و حال و هواهای تازه.
ارتباط نزدیکی بین جهانگردی و محیط‌زیست وجود دارد. بسیاری از مناظر طبیعی و ساختاری زیست‌محیطی برای جهانگردان جذاب هستند و در این راستا جهانگردان می‌توانند به حفاظت محیط‌زیست نیز کمک نمایند. توسعه جهانگردی و استفاده جهانگردان از محیط‌زیست می‌تواند اثرات مختلفی بر روی محیط‌زیست داشته باشد. اگر جهانگردی خوب برنامه‌ریزی و مدیریت شود و خوب توسعه ‌یابد می‌تواند اثرات مثبت به همراه داشته باشد (همایون، آناهیتا؛ 1380؛ 3).
در ارتباط با انسان و طبیعت و خساراتی که وی حتی به‌صورت ناخواسته به آن وارد می‌سازد باید به موارد زیر اشاره نمود:
- کوه‌نوردی، غار پیمایی، قایقرانی و استفاده از وسایل موتوری مانند قایق‌های موتوری، ماشین‌های برف پیما و ماشین‌های مخصوص سواحل شنی، موتورسیکلت‌های مخصوص جاده‌های ناهموار که به‌خودی‌خود برای سیستم‌های بیولوژیکی خطرناک هستند.
- ماهیگیری و شکار و ایجاد مسمومیت‌ها و آلودگی‌های که در اثر رها کردن سرب‌های ماهیگیری در آب دریاچه‌ها و رودخانه‌ها پیش می‌آید.
- خسارت به اکوسیستم‌های بیابانی کویری از طریق وسایل نقلیه
- خسارت کوه‌نوردان و سوارکاران به پوشش گیاهی کوهستانی
- خسارت وسایل نقلیه تفریحی بر تپه‌های ماسه‌ای ساحلی
- اختلال در رفتار طبیعی حیوانات در اثر تغذیه دستی (مصنوعی) (صارمی نائینی، محمدحسن؛ 1382:9).
عوامل موثر در تأثیرگذاری منفی جهانگردی بر محیط‌زیست:
تراکم جمعیت، توسعه بی‌رویه، آلودگی صدا، زباله، دشمنی با هنر و وحشیگری، صدای فرودگاه، ترافیک در جاده‌ها، رانندگی در خارج از جاده، قایق‌های موتوری، صید و شکار، پیاده‌روی و گردش در زیستگاه‌های حیوانات، جمع‌آوری یادگاری، جمع‌آوری چوب برای سوخت، غذا دادن به حیوانات، نصب اعلانات و آگهی‌ها (همایون، آناهیتا؛ 1380، 4).
از دیدگاه علمی، اکوتوریسم عمدتاً نوعی جهانگردی انفرادی یا با مقیاس کوچک است که به‌وسیله شرکت‌های کوچک تا متوسط در مناطق طبیعی به اجرا درمی‌آید. (نشست مجمع اکوتوریسم، سازمان جهانی جهانگردی؛ 2002: 3).
برنامه‌های اصلی برای اکوتوریسم عبارتند از:
- وضع مقررات سنگین برای حفاظت از محیط طبیعی، جوامع گیاهی و جانوری و مکان‌های تاریخی و باستانی
- تدوین استانداردهای ظرفیت تحمل محیط، برای اینکه امکانات جهانگردی بیش‌ازحد توسعه‌نیافته و محیط‌زیست بیش‌ازحد تحمل مورداستفاده بازدیدکنندگان قرار نگیرد.
- توسعه تجهیزات جهانگردی در مقیاس کم و متناسب با محیط‌زیست منطقه باید طراحی شود.
- کاهش اثرات تکنیک‌های توسعه بر محیط‌زیست
- در  امر طراحی به تنوع فصلی توجه شود (همایون، آناهیتا؛ 1380: 4).
گرچه احداث راه‌ها و روش‌های دفع زباله گوشه‌هایی از مشکلات مربوط به اثرات جانبی تجهیزات صنعت توریسم را گوشزد می‌نمایند. ادامه این مسائل به همین‌جا خاتمه نمی‌یابد تأمین سایر موارد موردنظر مانند سوخت و آب آشامیدنی نیز عواقب خسارت‌باری را برای محیط‌زیست می‌تواند به همراه داشته باشد. در تفرج‌گاه‌های ساحلی گاه جهت تأمین آب آشامیدنی به حفر چاه‌ها مبادرت می‌شود که نتیجه‌ی آن پایین رفتن سطح آب زیرزمینی می‌گردد. پایین رفتن سطح آب به‌نوبه‌ی خود سبب خشک شدن سطح زمین گردیده، زیستگاه‌های مرطوب و آغشته به آب خشک می‌شوند و در نتیجه‌ی کلیه اجتماعات گیاهی جانوری وابسته به این نوع زیستگاه‌ها نابود می‌گردند (ادینگتون؛ 1374: 199).
در مرحله‌ی طراحی تأسیسات توریستی، طراحان و برنامه ریزان توجه خاصی به نیازهای اساسی توریست‌هایی که در آینده به این مناطق روی خواهند آورد معطوف می‌نمایند. این طراحان اکنون می‌بایست نسبت به تأثیرات غیربومی که این تشکیلات و تجهیزات بر محیط‌زیست دارند نیز بیندیشند زیرا سهل‌انگاری در این پیش‌بینی‌ها علاوه بر خطرات و مزاحمت‌هایی که برای اجتماعات حیات‌وحش پیش می‌آورد ممکن است موجب تغییراتی اکولوژیکی در محیط گردند که به‌طور مستقیم برای فعالیت‌های تفریحی و صنعت توریسم مضر خواهد بود (ادینگتون، 1374، 200).
اکوتوریسم به گروه‌های جهانگردی و مناطق توریست پذیر فرصت سرمایه‌گذاری برای به دست آوردن مزیت نسبی را پیشنهاد می‌کند. در این میان پناهگاه حیات‌وحش بکر برای اکوتوریست جذابیت قابل‌توجهی دارد.
اعتبار اکوتوریسم نسبت به نرخ رشد حاصله در مدت 10 ساله گذشته بیش از ده برابر افزایش داشته است. این یافته‌ها نشان‌دهنده اهمیت آن در تولید ناخالص ملی است (کیتر، ارلت، اکوتوریسم در جهان سوم، ترجمه آناهیتا همایون، 1).
اکثر کشورهای جهان سوم مشکلات زیادی ازنظر پرداخت بدهی‌هایشان دارند؛ بنابراین اکوتوریسم فرصت مناسبی را برای سرمایه‌گذاری بر روی جاذبه‌های فراوان طبیعی ایجاد می‌کند. توسعه اکوتوریسم به‌عنوان یکی از گزینه‌های جهانگردی باید در مقیاس کوچک و در محدوده فعالیت‌های مالکان محلی صورت گیرد (کیتر، ارلت؛ 1994؛ 2).
ماهیت گسترده امر توسعه اکوتوریسم و نیز تقاضاهای زیاد برای آن در مقیاس معدود قاعدتاً باید بتواند میزان بالاتری از مشارکت مردمی (محلی) را نسبت به جهانگردی سنتی و با به‌کارگیری افراد محلی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم فراهم کند (کیتر، ارلت؛ 1994؛ 4).
اکوتوریست‌ها بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته هستند. درنتیجه طول سفر و اقامتشان نیاز به همکاری با کشورهایی که به آن سفر می‌کنند دارند.
گسترش جهانگردی از هر نوع حتی در شرایط نبود سرمایه‌گذاری کافی در اقتصاد جهان سوم قابل‌انتظار است. با رشد سریع صنعت جهانگردی اکوتوریسم به‌عنوان یک طرح سرمایه‌گذاری جلب نظر می‌کند و تجارتی عمده محسوب می‌شود. اتحادیه اطلاع‌رسانی اقتصادی برآورد کرده است که بازار اکوتوریسم بیابان‌گرد 10 میلیون دلار درآمد در سال 1989 به همراه داشته است.
اکوتوریسم به‌عنوان مهم‌ترین بازار جهانگردی برای بسیاری از مناطق جهان سوم مطرح است. بررسی نرخ رشد جهانگردان ورودی به مناطق برگزیده اکوتوریست پذیر نشان می‌دهد که بازدید‌کنندگان ورودی در مدت ده سال گذشته تقریباً دو برابر شده‌اند. بعضاً روش مرحله‌به‌مرحله در جهت برنامه‌ریزی جهانگردی دیده شده است؛ که این امر در مقابل رشد مشکلات در زمینه مدیریتی قابل‌توجه بوده است (کیتر، ارلت؛ 1994: 5).
در سال‌های اخیر گردشگری به‌عنوان صنعت بدون دود، منبع درآمد سرشار در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و تراز پرداخت‌های بسیاری از کشورها شده است، این صنعت یک صنعت منحصربه‌فرد اقتصادی تلقی شده و طرفداران بسیاری دارد. رشد قابل‌توجه و چشمگیر گردشگری در پنجاه سال اخیر نشان‌دهنده اهمیت فراوان اقتصادی و اجتماعی این پدیده است. گردشگری در تولید ناخالص ملی نقش مهمی ایفا می‌کند، «تراز پرداخت‌ها که نشان‌دهنده معاملات بین‌المللی هر کشور است را متوازن می‌سازد. لوئیس ترنر (Terner) گردشگری را امیدبخش‌ترین و پیچیده‌ترین صنعتی می‌داند که جهان سوم با آن روبرو است و معتقد است گردشگری بیشترین قابلیت را برای جانشینی دیگر صنایع درآمدزا دارد.» (لی، ۱۳۷۸: ۱) توسعه گردشگری موجب رونق اقتصادی و کاهش فقر می‌شود همچنین تأثیر به سزایی در افزایش درآمد و کاهش بیکاری و درنتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی دارد. علاوه بر آن گردشگری عاملی است برای گفتگوی بین فرهنگ‌ها و تمدن‌ها و ازنظر سیاسی نیز، روابط بین‌ ملل و دول را متعادل‌تر و نزدیک‌تر می‌سازد. ازلحاظ مذهبی نیز بسیاری از ادیان تأکید ویژه‌ای بر سیروسفر در نقاط مختلف جهان به‌منظور کسب علم و دانش داشته‌اند.
گردشگری در سطوح بالای اقتصادی و اجتماعی باعث شکوفایی استعدادها و ارتقای آموزشی در همه زمینه‌ها می‌شود. کشورهایی که در صنعت گردشگری فعال می‌شوند میلیون‌ها گردشگر را جذب می‌نمایند، در کنار تولیدات انبوه صنعتی کم‌ارزش، در زمینه تولیدات هنری باکیفیت عالی به مقدار کم ولی با ارزش زیاد نیز موفق می‌گردند. از سوی دیگر به دلیل زیرساخت‌های تکنولوژیکی – فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایجاد شده در قرن بیست و یکم پدیده گردشگری یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر در رفتار و عمل انسان برای ارضای روح کنجکاو او خواهد بود. گردشگری به دلیل ماهیت و توانایی در جهت اقتصاد عصر پساساختاری، موجب تسریع در شکل‌گیری دهکده جهانی خواهد شد. گردشگری در روند رو به رشد خود حتی حکومت‌های غیر دموکراتیک، سنتی و درون‌گرا را نیز مجبور خواهد کرد تسهیلاتی در کلیه زمینه‌ها برای توسعه آن ایجاد کنند. کشور ایران که دارای توانایی‌های بالقوه عظیمی در زمینه‌های زیست‌محیطی، تاریخی، میراث فرهنگی و غیره است نمی‌تواند و نباید به دلیل مسائل سیاسی و نگرانی‌های فرهنگی – اجتماعی خود را از این جریان اقتصادی دور نگه دارد و از سوی دیگر بازار بین‌المللی گردشگری نیز نمی‌تواند از جاذبه‌های ایران برای گردشگری چشم‌پوشی کند. در این مبحث به تحلیل انواع گردشگری و وضیعت موجود ایران می‌پردازیم.
انواع گردشگری:
گردشگری انواع مختلفی دارد و شناخت انواع گردشگری برای برنامه‌ریزی در عرصه گردشگری اهمیت اساسی دارد. چراکه تقاضاها و خدمات موردنیاز گردشگران مختلف یکسان نیست؛ برای مثال گردشگرانی که به‌قصد دیدار اقوام و دوستان مسافرت می‌کنند معمولاً به هتل و حتی رستوران بیرون از منزل نیاز ندارند، اما از سایر امکانات و تسهیلات استفاده می‌کنند. در مقابل، برای گردشگرانی که به‌قصد تجارت سفر می‌کنند، ممکن است امکاناتی همچون هتل و تسهیلات اقامتی اهمیت زیادی داشته باشد و از طرفی علاقه‌ای به بازارهای محل نداشته باشند. همچنین احتمال دارد گردشگر روستایی (rural tourist) هیچ تمایلی به خدمات شهری نداشته باشد و تمام مدت سفر خود را در روستا اقامت نماید. بر این اساس تاکنون صاحب‌نظران و سازمان‌های بین‌المللی با توجه به معیارهای مختلف، دسته‌بندی‌های متعددی از گردشگری، ارائه کرده‌اند برای مثال می‌توان به mass tourism و alternative tourism  اشاره کرد.
گردشگری انبوه عبارت است از گردشگری معمولی که در سطح گسترده در سراسر جهان وجود دارد. گردشگری جایگزین نوعی از گردشگری است که در واکنش به توسعه عنان‌گسیخته گردشگری انبوه در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ مطرح شده و هدف آن به‌کارگیری شیوه‌های نوین در گردشگری به‌جای روش‌های مخرب گردشگری است. (کاظمی، ۱۳۸۵: ۲۵) در یک تقسیم‌بندی دیگر، گردشگری به سه نوع فرهنگی، طبیعت‌گرای و ماجراجویانه تقسیم شده است که به‌طور مختصر از آن به‌عنوان گردشگری (Adventure Culture Ecotourism) ACE یاد می‌شود. (Fennel، ۲۰۰۳: ۳۳) نمودار این طبقه‌بندی در نمودار......نشان داده می‌شود. انواع دیگر گردشگری در حال افزایش است نظیر گردشگری فضایی، گردشگری الکترونیکی و اینترنتی که در سال‌های اخیر آغاز شده است. در گردشگری‌های امروزی (New Age tourism) مسافران قصد دارند از دنیای مادی فاصله گرفته و به مفهوم عمیق و معنوی‌تری از زندگی دست یابند. (چاک‌وای، ۱۳۸۵: ۱۶۰) با توجه به نوع نظام حکومتی، مقررات و اعتقادات جامعه ایران امکان انواع گردشگری که به‌قصد تفریح و سرگرمی رواج دارد فراهم نمی‌باشد و یا بسیار محدود است. لذا جذب گردشگرانی که با انگیزه‌های فرهنگی، آشنایی با آداب‌ورسوم جوامع روستایی و اقوام، بازدید از آثار تاریخی، طبیعت‌گردی و انجام فعالیت‌های ورزشی مثل کوهنوردی اقدام به سفر می‌کنند، میسر می‌باشد؛ بنابراین ایران برنامه‌های عمده خود را در این نوع گردشگران می‌تواند متمرکز کند. لازم به ذکر است در ایران انواعی از گردشگری رواج دارد که در دیگر کشورها چندان رایج نیست مثل گردشگری آثار جنگ، گردشگری زیارت اهل قبور که به‌منظور بازدید از قبور خویشاوندان و کشته‌شدگان جنگ صورت می‌گیرد. در گردشگری آثار جنگ، ایرانیان از میادین جنگ، گورستان‌های جمعی، اماکن و اسارتگاه‌ها و آثار بازمانده از جنگ بازدید می‌کنند که به دلیل هشت سال جنگ ایران و عراق ۱۹۸۸-۱۹۸۰ بیشتر در مناطق غرب ایران آثار مخرب خود را بر جای گذاشت.

و.....