پاورپوینت بررسی مبانی نظری توريستي، تفريحي، گردشگری
 
بخشی از مطلب
در چند دهه اخیر با بروز انواع مسائل زیست‌محیطی و روشن شدن ضرورت‌های حفاظت محیط‌زیست و سیر به‌سوی پایداری، تأکید می‌شود که تنظیم محیط برای یک زندگی مطلوب نه‌فقط حق انسان، بلکه حق انواع حیات است (مک هارت 1375) و توجه به همین جنبه بوده است که طراحی منظر را در دهه‌های اخیر به‌شدت با برنامه‌ریزی کاربری زمین و اکولوژی منظر متصل ساخته است.
«طراحی منظر عبارت است از فرآیند آگاهانه سازمان‌دهی، برنامه‌ریزی و ایجاد تغییرات کالبدی- فضایی در منظر که شامل سازمان‌دهی عملکردی و بصری مکان‌ها می‌گردد. به‌طوری‌که نتیجه حاصل در مجموع تعادل طبیعی محیط‌زیست را بر هم نزند».
- تعریف گردشگر
اصطلاح توریست (جهانگرد) از قرن نوزدهم معمول شد در آن زمان اشراف‌زادگان فرانسه می‌بایست برای تکمیل تحصیلات و کسب تجربه‌های لازم زندگی اقدام به مسافرت نمایند این جوانان در آن زمان توریست نامیده می‌شدند و بعدها در فرانسه این اصطلاح در مورد کسانی به کار می‌رفت که برای سرگرمی و وقت‌گذرانی و گردش به فرانسه سفر می‌کردند و بعداً با تعمیم بیشتر به کسانی اطلاق می‌شد که اصولاً به این منظور به سفر می‌رفتند. کم‌کم کلمه توریست به بعضی زبان‌های دیگر وارد شد و از آن واژه توریسم به وجود آمد، از همان زمان توریست و توریسم به بعضی از مسافرت‌ها و مسافرینی گفته می‌شود که هدف آن‌ها استراحت، گردش، سرگرمی و آشنایی با مردم بود و نه کسب درآمد و اشتغال به کار. در زبان فارسی اصطلاح سیاح در گذشته به کسانی گفته می‌شد که با هدف و منظور شخصی دست به سفرمی زنند، مانند ناصرخسرو، سعدی و این واژه در زبان فارسی تا نیمه اول قرن بیستم در معنی فوق به کار می‌رفت تا آنکه دو واژه جهانگرد و جهانگردی جای آن را گرفت اما در اروپا گر چه در قرن هفدهم احتیاج به چاپ کتاب راهنمایی جهانگردی احساس شد ولی تعداد کسانی قادر بودند برای سرگرمی و استراحت اقدام به سفر به یک کشور خارجی نمایند بسیار کم و محدود بود و این عدم امکان و محدودیت تا قرن نوزدهم ادامه داشت، زیرا مسافرت‌ها اغلب طولانی و ناراحت‌کننده بودند و وسایل حمل‌ونقل سریع و راحت وجود نداشت، مخارج حمل‌ونقل و مسافرت نیز بسیار گران تمام می‌شد. در سال 1925 کمیته مخصوص آمارگیری مجمع ملل افراد زیر را جهانگرد شناخت:
1 ـ کسانی که برای تفریح و دلایل شخصی با مقاصد پزشکی و درمانی سفر می‌کنند.
2 ـ کسانی که برای شرکت در کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها، مراسم مذهبی، مسابقات ورزشی و از این قبیل به کشورهای دیگر سفر می‌کنند.
3 ـ کسانی که به‌منظور بازاریابی و امور بازرگانی سفر می‌کنند.
4 ـ افرادی که با کشتی مسافرت می‌کنند و در بندری در مسیر راه تا 24 ساعت اقامت می‌نمایند (فیض بخش، علی؛1355: 18-25).
در سال 1937 نیز کمیته ویژه در رم جهت بررسی پاره‌ای از مسائل صنعت توریسم تشکیل گردید و مفهوم توریسم تفریحی به این شرح ارائه شد: افرادی که در یک دوره 24 ساعته یا بیشتر به یک کشور خارجی سفر می‌کنند توریست خوانده می‌شوند. این کمیته مسافرت‌های زیر را به‌عنوان حرکت‌های توریستی به شمار آورد.
1 ـ افرادی که جهت خوش‌گذرانی، دلایل شخصی و مسائل بهداشتی به مسافرت می‌روند.
2 ـ افرادی که برای شرکت در کنفرانس‌ها مسافرت می‌کنند.
3 ـ افرادی که جهت انجام کارهای بازرگانی مسافرت می‌کنند.
4 ـ افرادی که به گردش دریایی می‌روند.
در سال 1963 از طرف سازمان ملل و بر اساس پیشنهاد کنفرانس بین‌المللی ترانسپورت و جهانگردی (IUOTO) در رم تعریف زیر از جهانگردی ارائه شده:
 توریست یا بازدیدکننده موقت کسی است که به‌منظور تفریح، استراحت، گذران تعطیلات، بازدید از نقاط دیدنی، انجام امور پزشکی، درمانی و معالجه، تجارب، ورزش، زیارت، دیدار از خانواده، مأموریت و شرکت در کنفرانس‌ها، به کشورهای غیر از کشور خود سفر می‌کنند، مشروط بر اینکه حداقل مدت اقامت او از 24 ساعت کمتر و از سه ماه بیشتر نبوده و کسب شغل و پیشه هم مدنظر نباشد.
سازمان جهانی جهانگردی (W.T.O) ضمن انجام یک تقسیم‌بندی بین اصطلاحات جهانگرد یا گردشگر (Tourist) گردشگر یک‌روزه (Same day visitor)، دیدارکننده (Visitor) و مسافر (Traveler) تعاریف ذیل را ارائه می‌دهد:
ـ جهانگرد یا گردشگر (دیدارکننده یک‌شبه): مقصود کسی است که دست‌کم یک ‌شب در یک اقامتگاه عمومی یا خصوصی، در محل مورد بازدید بسر برد.
ـ گردشگر یک‌روزه کسی است که یک روز به مکان دیگری می‌رود ولی شب را در آنجا نمی‌گذراند.
ـ دیدارکننده کسی است که به مکانی غیر از محیط معمولی خود مسافرت می‌کند کمتر از 12 ماه متوالی در آنجا بسر می‌برد و هدف اصلی از این مسافرت این نیست که در مکان مورد بازدید در ازاء دریافت پول کار کند.
ـ مسافر کسی است که بین دو یا چند نقطه مسافرت کند (وای گی، چاک؛ 22:1382).
با توجه به مجموعه تعاریف عنوان‌شده در مورد جهانگرد، باید گفت سه ویژگی اصلی در این تعاریف مدنظر است:
الف) مدت‌زمان مسافرت
ب) فاصله مکانی
ج) انگیزه‌ها و اهداف مسافرت
بنابراین جهانگرد به کسی اطلاق می‌شود که مدت‌زمان سفر او بیش از 24 ساعت و کمتر از 12 ماه به طول انجامد، فاصله مکانی مسافرت باید بیش از 70 کیلومتر باشد و سفر او با یکی از انگیزه‌های تفریحی، استراحتی، فرهنگی، دیدار از آثار باستانی و تاریخی، بازدید از مناظر طبیعی و یا موارد مشابه صورت گیرد.
البته با در نظر گرفتن اهداف، انگیزه‌ها، مقاصد و مدت سفر جهانگردی تقسیم‌بندی‌های مختلفی از جهانگرد صورت گرفته است.
 جهانگردی:
در این فصل پس از بررسی موضوع فراغت و نقش آن در دنیای امروز به مسئله جهانگردی که خود یکی از راه‌های جذاب و پرطرفدار گذراندن اوقات فراغت در قرن حاضر می‌باشد، می‌پردازیم. سپس به‌طور اجمال پیشرفت این صنعت پرسود را در جهان و خصوصاً در کشورهای پیشرفته بررسی کرده و ضمن مقایسه آن با روند پیشرفت این صنعت در ایران به بررسی امکانات بالقوه و نیز مشکلات و موانع و نارسائی‌های موجود بر سر راه صنعت گردشگری در کشورمان پرداخته و سپس به بحث بر سر ضرورت پرداختن به مقوله جهانگردی و توجه به همه جوانب چه به لحاظ بالا بردن امکانات (کمی و کیفی) و چه به لحاظ حفظ و نگهداری صحیح منابع سرشار کشور از قبیل منابع طبیعی و زیست‌محیطی می‌پردازیم.
جهانگرد کیست و جهانگردی چیست؟
کنفرانس سازمان ملل متحد درباره مسافرت و جهانگردی بین‌المللی در رم، تعریف زیرا درباره جهانگرد به تصویب رساند. «جهانگرد یا بازدیدکننده موقت کسی است که کشوری به غیر از کشور محل اقامت خود را مورد بازدید قرار دهد مشروط بر اینکه این بازدید به‌منظور احراز هیچ‌گونه شغل و کسبی نباشد و حداقل 24 ساعت و حداکثر سه ماه در کشور موردنظر بماند و مسافرت او مبنی بر یکی از علل زیر باشد: تفریح و استراحت، گذراندن تعطیلات، امور پزشکی و درمانی، مطالعه، ورزش، امور خانوادگی، مأموریت شرکت در کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌ها و بازاریابی و امور بازرگانی» این تعریف از دو نظر مهم است. یکی اینکه نظرات کسانی را که به مسئله جهانگردی به‌عنوان یک ضرورت و پدیده اجتماعی می‌نگرند، تأمین می‌کند و دوم اینکه نظرات اقتصاددانان را که جهانگردی را ازنظر ورود ارز به کشور می‌نگرند برآورده می‌سازد.
تعاریف و مفاهیم واژه‌ها و اصطلاحات جهانگردی (گردشگری)
صنعت گردشگری به‌نوبه خود دارای واژگان و اصطلاحات مربوط به خود می‌باشد؛ که معمولاً به‌طور واضح برای استفاده‌کنندگان مشخص نبوده و گاهی به‌جای یکدیگر بکار می‌روند. در زیر به چند تعریف رایج در این بخش اشاره می‌گردد.
گردشگری (Tourism):
 به کلیه فعالیت‌های یک بازدیدکننده (Visitor) از زمانی كه تصمیم به سفر می‌گیرد تا خاتمه سفر اطلاق می‌گردد.
مسافر (Traveler):
به شخصی اطلاق می‌گردد که بین دو یا چند محل سفر کند.
 بازدیدکننده (Visitor):
 شخصی که به خارج از محیط معمولی‌اش به مدت کمتر از 12 ماه سفر کند و هدف شخص انجام فعالیت‌هایی به‌منظور کسب درآمد در مکان بازدیدش نباشد.
بازدیدکنندگان به دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف) بازدیدکننده یک‌روزه (someday visitor) بازدیدکنندگانی که شب را در تأسیسات اقامتی مکان دیدارشان اقامت نکرده باشند بازدیدکننده یک‌روزه می‌نامند.
 ب) گردشگر (tourist): دیدارکننده‌ای که بیش از یک‌شب در مکانی اقامت کند و یا جزء بازدیدکنندگان روزانه (someday visitor) نباشد. به‌عبارت‌دیگر شخصی که به کشور یا شهری غیر از محیط‌زیست عادی خود برای مدتی که کمتر از 24 ساعت و بیشتر از یک سال نباشد، سفر کند و منظور از سفرش تفریح، استراحت، ورزش، دیدار اقوام و دوستان، کسب‌وکار، مأموریت، شرکت در سمینار، کنفرانس یا اجلاس، معالجه، مطالعه و تحقیق یا فعالیت‌های مذهبی باشد.
ایران‌گردی: معادل فارسی Domestic tourism در صنعت جهانگردی را ایران‌گردی می‌نامند و عمدتاٌ به سفرهای داخلی مردم بومی کشور اطلاق می‌گردد.
اقتصاد جهانگردی: شاخه‌ای از علم اقتصاد که عمدتاٌ مجموعه عوامل و شاخص‌های سرمایه‌گذاری، درآمد، هزینه و سود بخشی ناشی از جهانگردی را مطالعه و بررسی می‌کند.
بازار جهانگردی: کشورهای صادرکننده جهانگرد به سایر کشورها را بازار خارجی و مجموعه مناطق صادرکننده گردشگر از داخل کشور به مناطق دیگر را بازارهای داخلی می‌نامند.
تسهیلات جهانگردی: مجموعه فعالیت‌ها و اقداماتی است که از هنگام ورود یک گردشگر يا هنگام خروج از کشور یا مقصد محلی به‌وسیله کلیه مؤسسات عمومی و خصوصی و طبقات مختلف مردم به‌منظور ایجاد سهولت در مسافرت انجام می‌گیرد و نیز آن قسمت از فعالیت‌ها و اقداماتی که جهت حمایت از گردشگران داخلی در شهرها، مسیرها و مراکز جهانگردی انجام می‌شود. تسهیلات جهانگردی به‌خصوص در فرودگاه‌ها و مبادی ورود و خروج جهانگردان ازجمله ورود موقت اتومبیل‌ها و لوازم شخصی، صدور روادید و ترتیبات مربوط به ترخیص کالا از گمرکات و قرار دادن اطلاعات لازم در اختیار جهانگردان قرار می‌گیرد.
تأسیسات جهانگردی: به مجموعه تجهیزات جهانگردی که مورداستفاده گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرد، اطلاق می‌شود و شامل مجموعه امکانات اقامتی، پذیرایی و تفریحی، همچون هتل‌ها، مهمانسراها، مسافرخانه‌ها، مجتمع‌های جهانگردی، اردوگاه‌های جهانگردی، هتل‌ها، رستوران‌ها، قهوه‌خانه‌ها و انواع تجهیزات تفرجگاهی تابستانی و زمستانی، ساحلی، کوهستانی و امثال آن است.
درجه هتل: هتل‌ها برحسب وضعیت ساختمانی و تجهیزات و کیفیت خدماتی که عرضه می‌کنند و بر اساس مقررات خاص هر گروه از یک تا پنج ستاره درجه‌بندی می‌شوند.
مجموعه شب اقامت: اصطلاح «مجموعه شب اقامت» به تعداد تخت‌هایی اشاره می‌کند که ظرف مدت معینی توسط مسافران اشغال می‌شود و معمولاً برحسب شب – نفر محاسبه می‌گردد.
الف) تعریف جهانگردی خارجی:
بر اساس تعاريف سازمان جهانى جهانگردي، جهانگرد کسى است که به سرزمين يا کشورى غير از محل اقامت دائمى خود مسافرت مى‌کند و دست‌کم يک شب و حداکثر يک سال در آنجا مى‌ماند و دليل عمدهٔ مسافرت او تفريح، استراحت، ديدار بستگان، درمان، زيارت اماکن مقدس، بازديد از آثار تاريخى و مراکز هنرى و فرهنگي، شرکت در مسابقات ورزشى يا تماشاى آن، ديدن نمايشگاه‌هاى بازرگانى يا مراکز فعاليت‌هاى اقتصادى و شرکت در همايش‌ها و نشست‌ها است.
ب) تعریف جهانگردی داخلی:
از ديگر تعاريف گردشگری می‌توان به تعاريف فنی اشاره کرد که توسط سازمان جهانی گردشگری (WTO)  ارائه گرديده است. اين تعاريف بر اساس ‌تمايز قائل شدن در رويکرد به مکان بازدید تقسیم‌بندی را پيرامون گردشگری در ابعاد مختلف انجام داده‌اند،‌که به‌صورت زير می‌باشد (WTO,1993,1-10).
 •گردشگری عبارت است از فعالیت‌های افرادی که برای استراحت، کار و دیگر دلايل به خارج از محيط سکونت معمول خويش سفر کرده و حداکثر برای يک سال متوالی در آنجا اقامت می‌کنند.
 •گردشگری داخلی (يا بومی): اشخاص مقيم يک کشور که حداکثر برای مدت 12 ماه به محلی در کشور خودشان که خارج از محيط معمول زندگي آن‌ها می‌باشد،‌سفر کنند و هدف اصلی آن‌ها از اين سفر انجام کاری نيست که سرانجام آن در‌يافت مزد از محل مورد بازديد باشد.
 •گردشگری خارجی (يا بین‌المللی): افرادی که برای حداکثر مدت 12 ماه به کشوری که محل اقامت معمول آن‌ها نيست و خارج از محيط معمول زندگی‌شان قرار دارد،‌سفر کنند و هدف اصلی آن‌ها از اين بازديد انجام کاری نيست که سرانجامش دريافت مزد از کشور مورد بازديد باشد.
 تعریف گردشگری:
گردشگري به‌طورکلی به علت خصلت بین‌رشته‌ای خود قابليت نگرش‌هاي متفاوت را دارا مي‌باشد، كه خود سبب ارائه تعاريف بسياري از آن گرديده است. در تعاريف اوليه بيشتر بر بعد فاصله تأكيد گرديده و گردشگران بر مبناي فاصله‌اي كه از محل مسكوني داشتند، طبقه‌بندي مي‌شدند. به‌گونه‌ای كه كميسيون ملي گردشگري آمريكا (1973) در تعريف گردشگري داخلي فاصله پنجاه مايل را در نظر گرفته كه دربرگیرنده تمامي سفرها به‌جز سفر براي كار مي‌شد (Gartner, 1996, 5). تعاريف فاصله‌اي صرف‌نظر از خطا و اشتباهات، تنها به اين دليل كه كميتي اقتصادي و آماري را براي پديده گردشگري آماده می‌کند، موردقبول واقع گرديد. درحالی‌که اين تعاريف فاصله‌اي به‌تنهایی نمي‌توانست گردشگري را به‌خوبی توصيف كند. آن‌ها تنها بر جنبه تقاضا تأكيد داشتند و عرضه و همچنين اثرات ناشي از گردشگري را ناديده مي‌گيرند. ازاین‌رو گردشگري به تعاريف ديگري احتياج پيدا می‌کند. بر اين مبنا تعاريف ديگري ارائه مي‌گردد كه هر يك از آن‌ها در ابعاد مختلف، گردشگري را توصيف مي‌كنند. در بعد جغرافيايي گردشگري زماني از فعالیت گذران اوقات فراغت يا تفريح كه مستلزم غيب شبانه از مكان مسكوني عادي است تعريف می‌شود. (Skinner, 1999, 280) از بعد اجتماعي نيز تعريف گردشگري، فصل مشترك بين زندگي عادي ساكنان بومي و زندگي غيرعادي گردشگران را دربر مي‌گيرد (Barnard, 1996, 552). اين دو تعريف خود نشان تمايز مابين تعاريف مختلف از گردشگري است. كه هر يك برگرفته از آيتم‌هاي موردنظر در مطالعات گردشگري مي‌باشند.
همراه با تقسيم‌بندي مسافرت‌ها نگرش كل‌نگر در چارچوب مطالعات سيستماتيك، همه اجزاي گردشگري، كاركردها و ساختارهايش در ارتباط با هم و شيوه‌هاي كه تحت تأثير قرار داده يا تحت تأثير قرار مي‌گيرد و اشكال و عوامل مرتبط با آن موردمطالعه قرار گرفت (Barnard,1996,558)  گردشگري در اين چارچوب این‌گونه تعريف می‌شود:‌گردشگري مجموع پديده‌ها و ارتباط‌هاي ناشي از كنش متقابل ميان گردشگران، سرمايه، دولت‌هاي ميزبان، جوامع ميزبان، دانشگاه‌های جامعه و سازمان‌هاي غيردولتي، در فرآيند جذب، حمل‌ونقل،‌پذيرايي و كنترل اين گردشگران و ديگر بازديدكنندگان مي‌باشد (Warver, 2000, 3).
2-5-1- گردشگری داخلی (یا بومی):
گردشگری عبارت است از فعالیت‌های افرادی که برای استراحت، کار و دیگر دلايل به خارج از محيط سکونت معمول خويش سفر کرده و حداکثر برای يک سال متوالی در آنجا اقامت می‌کنند.
 اشخاص مقيم يک کشور که حداکثر برای مدت 12 ماه به محلی در کشور خودشان که خارج از محيط معمول زندگي آن‌ها می‌باشد،‌سفر کنند و هدف اصلی آن‌ها از اين سفر انجام کاری نيست که سرانجام آن در‌يافت مزد از محل مورد بازديد باشد.
2-5-2- گردشگری خارجی (يا بین‌المللی):
افرادی که برای حداکثر مدت 12 ماه به کشوری که محل اقامت معمول آن‌ها نيست و خارج از محيط معمول زندگی‌شان قرار دارد،‌سفر کنند و هدف اصلی آن‌ها از اين بازديد انجام کاری نيست که سرانجامش دريافت مزد از کشور مورد بازديد باشد.
 معنای لغوی گردشگری:
به‌طورکلی گردشگری را می‌توان بر مبنای عوامل مختلفی تعريف نمود و در بررسی آن از اين تعاريف استفاده نمود ولی پیرامون این تعاريف بايد اين نکته را مدنظر داشت که گردشگری صرفاً يک پديده یک‌بعدی نيست که در تعاريف خطی قابل‌بحث باشد، بلکه دربرگیرنده ابعاد بسياری در زمینه‌های مختلفی همچون ابعاد اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و نظیر این‌ها می‌باشد. همچنين عوامل ديگری همچون طول مدت اقامت، وسيله سفر، مقاصد، تقاضا و نظیر این‌ها نيز بايد در تعريف گردشگری مدنظر قرار گيرد.
و......