بخشی از مطلب
نظم بدون تنوع ، ملال و يكنواختي مي آورد و تنوع بدون نظم هرج  و مرج ايجاد مي كند. حالت ايده آل و حتمي ايجاد مي شود كه حس وحدت دهنده در كنار تنوع وجود داشته باشد قوانين نظم دهنده اي كه در ادامه بيان مي شوند ابزارهاي بصري نظام دهنده اي هستند كه اجازه‌مي دهند فرم ها و فضاهاي متفاوت و متنوع در كنار هم وجود داشته باشند و ما بتوانيم از نظر فكري و حسي وجود نظم يكدستي و هارموني را به طور همزمان در كل مجموعه احساس كنيم. 
وقتي مي توانيم بگوئيم نماي يك خيابان يا يك ميدان مطلوبست كه : 
 
الف) داراي نظم باشد 
يعني نماها با هم و اجزاء يك نما با يك ديگر از لحاظ كميت سازگاري و توافق داشته باشند. اجزاء يك نما عبارتند از : در، پنجره، ورودي و نسبت سطوح پرنما به سطوح خالي اين اجزاء . 
تركيب برخي عناصر مانند بالكن، ستون، ستونچه، تورفتگي ، پيش آمدگي و مانند آن نيز اهميت دارد. نظم يعني شكل و همخواني كه با اجزاء در رابطه با يكديگر و باز تطابق اين اجزاء با كل. فهم نظم كليد فهم بسياري از اصول است. 
 
ب) داراي وحدت و تركيب باشد 
مفهوم وحدت با مفهوم كل ملازم دارد. اينجا نماي شهري يك كل تلقي مي شود. كلي مطلوب كه در نيمه ي اتحاد و توافق اجزاء فراهم شده باشد ، نه تنها تركيبهايي ميافريند كه نظم دارد، مبين وحدت نيز هست. 
اجزاء چنين كلي بايد به گونه اي با هم جفت و جور شده باشند كه اگر چيزي بر آن افزوده، از آن كاسته يا در آن تغيير داده شد تركيب آن از هم بپاشد و وحدت آن از ميان برود. وحدت نما حاصل يگانگي و تقويت محور مركزي، تقسيم و ترتيب و ارتباط روزنه ها ، نسبت درست سطوح باربر به سطوح پنجره ها و ايجاد تعادل ميان نيروهاي بعدي يك نماست و وحدت مجموعه‌ي نماها به مشابه ي يك كل در نيمه ي ارتباط و مجاورت مطلوب نماهاست فراهم مي آيد. 
 
ج) داراي مقياس و نسبت و تناسب باشد 
مفهوم نسبت و تناسب در ارتباط ميان ابعاد يك تركيب نهفته است. در يك نما، نسبت اندازه‌ي اجزاء به هم و نسبت اندازه ي آنها به تمام نما به مثابه ي يك كل كوچك اهميت دارد. در مجموعه ي نماها (كل بزرگتر) سلسله ارتباطات ميان اجزاء يك بدنه و بدنه ها با هم و همچنين بسياري از عناصر ديگر كه ناظر را احاطه كرده اند اهميت دارند. 
مقياس نيز تابع قياس مجموعه از اندازه ها و نسبت ها در نماها و عناصر شهري با يكديگر است. مقصود از مقياس انساني نيز ارتباط اندازه ي انساني با نماي فضاي شهري است. 
 
د) داراي هماهنگي باشد 
اگر تمام آنچه گفته شد وجود داشته باشد نماي شهري هماهنگ خواهد بود، يعني اجزاء و عناصر كالبدي و فضايي آن به گونه اي متناسب در كنار هم قرار گرفته اند. شايان ذكر است كه اين اصول از نظر مفهوم با يكديگر ارتباط تنگاتنگ دارند و فهم يكي بدون فهم ديگر كامل نيست. اما براي روشن شدن معني هر اصطلاح در مطالعه ي قواعد و معيارها برخي اصطلاحات به طور مجزا و در عين حال مرتبط با هم مورد بحث قرار گرفته اند. 
نظم و هماهنگي و وحدت در شهر تابع تركيب متعادل توده و فضاي فعال و ايجاد فضاي محصور و متناسب براي استفاده كنندگان استوار است.
 
دستيابي به فضاهاي متعادل و هماهنگ به موارد زير استوار است 
1-    ميزان استفاده سطح زمين كه تركيب كلي توده و فضا را روشن مي كند. 
2-    نسبت و تناسب و تركيب فضاهاي شهري (ميدان و خيابان) و نحوه ي محصور شدن آنها . 
3-    تركيب بدنه ي بناهاي محصور كننده فضاها 
ارزشهاي بصري كه در نتيجه تركيب بدنه ها و نسبت و تناسب مطلوب فضاها و نحوه ي محصور شدن آنها حاصل مي شود در فعاليت فضا و جذب مردم نقش بسزايي دارد.
 اينجا به بيان تركيب فضاهاي  با توجه به موارد مطالعه مي پردازيم. 
 
1- تركيب بدنه ي بناهاي محصور كننده 
نماي ساختمان مهمترين عنصري است كه معماري آن را بيان مي كند. در شهرهاي غربي كه معماري رو به ميدان و خيابان سابقه ي طولاني دارد بحث هاي نظري جالبي درباره ي نماي ساختمان ها صورت گرفته است. اما در ايران عنصر خيابان در شهر به صورتي كه امروزه مي‌بينيم كمتر از يك قرن سابقه دارد. از اين رو تجربه ي طراحي خيابان به مثابه ي فضاي شهري نه صرفا عبور و مرور ماشين در غرب از ايران بيشتر است. در واقع از آنجا كه معماري ايران در مقايسه با غرب بيشتر خصوصيت درون گرايي طرد همين برون گرايي معماري غرب تجربه‌ي طراحان غربي را در طراحي نماهاي خيابان و ميدان غنا بخشيده است. مباني شكل دهنده‌ي نماي فضاهاي شهري كه موجب نظم و هماهنگي مي شوند بر دو جنبه : 1- اركان اصلي 2- اجزاء‌، استوارند.
 
اركان اصلي تركيب نماها به قرار زير است. 
1-    عناصري كه ريتم هاي عمودي را تشكيل مي دهند مانند جزرها . 
2-    عناصري كه ريتم هاي افقي را تشكيل مي دهند مانند لبه هاي افقي بالاي مغازه ها و طبقات كه خطوط نما را ايجاد مي كنند. 
3-    خط آسمان كه هر چند خود به يك معني خط نما محسوب مي شود اما به علت اهميت و نقش اصلي در شكل دادن به نماها به صورت مجزا مطرح مي گردد. 
بعد از اركان اصلي اجزاء قرار مي گيرند كه عمدتاً عبارتند از : 1- وروديها 2- پنجره ها 3- جزئيات ديده ي طبقه همكف 
ساختار اصلي بدنه بر اركان اصلي يعني ريتم هاي عمودي ، افقي و خط آسمان و خطوط نما قرار دارد و نخست بايد بدنه ي خيابان در اينجا بدنه ي مالكيتهاي مختلف است كه توسط معماران مختلف طراحي مي شوند قواعد طراحي شهري كه موجد وحدت و هماهنگي است مبتني بر همين اركان و اجزاست و معماران هر چند به طور جداگانه و بدون ارتباط با يكديگر اگر به همين قواعد انعطاف پذير توجه كنند مجموعه و در اينجا بدنه از وحدت شكلي برخوردار مي شود. هر چند واضح است كه طرحهاي مختلف معماران از يكنواختي جلوگيري مي‌كند. 
براي ناظر فاقد تناسب مطلوبند اين اشكال مي تواند با تقسيم نما به چند دهانه حل شوند. 
 
بررسي  
1-    عدم ارتباط و تداوم خط آسمان 
2-    وسعت نما و ريتم عمودي (نماهاي وسيع و طولاني لبه خيابان) 
3-    خط و رديف ساختمان ها : طرح مبناي جديد در خيابان اگر از خط و رديف (بناها) خيابان پيروي كند سيماي خيابان را خوشايند مي كند. 
4-    تعريف فضايي : پيش آمدگي و عقب نشيني   بناها در مسير يك خيابان جذابيت بصري مسير يك خيابان را از بين مي برد. سيما ميتواند  جذاب باشد كه مجموعه پيوسته و مرتبط خيابان را تعريف كنند. به عبارت ديگر ترتيب استوار ساختمان هاي لبه ي خيابان در خط اصلي مسير خيابن باشد. 
5-    ساختمان ها با تركيبهاي گوناگون و جايگزيني مختلف بدون ارتباط با يكديگر سيماي خياباني مطلوب را تأمين نمي كنند. 
6-    ساختمان ها ي مكعبي  در بيان و تعريف فضاي خيابان و تقويت ارزشهاي بصري مؤثر برعكس ساختمان هاي زاويه دار  با برش هاي  مختلف ، مستووي ، استواني  هرمي به طور كلي اشكال ساختماني غيرمشخص در بيان و تعريف و تصويب فضاي خيابان خلل ايجاد مي كنند. 
7-    تداوم : تداوم شكلي ساختمان هاي محصور كننده ميدان به ارتفاع نسبتاً پيوسته بدون عقب نشيني يا با حداقل عقب نشيني موجب محصور شدن فضاي ميدان است. همچنين عقب نشيني هاي گوناگون در بناهاي پيرامون ميدان محصور شدن را ضعيف مي كند و بايد از آن اجتناب كرد. 
8-    ساختمان هايي كه در مقاطع در خيابان اصلي و فرعي قرار مي گيرند و يا بنايي كه در كنج  يك ميدان واقع مي شود  نماهاي آن بسته به تركيب بنا در فضا (اركان اصلي و اجزاء) اصلي يا فرعي قلمداد مي شود 
 
 
 
9- اصول اتصال و اتحاد :
 بنايي جديد با بناهاي دو سوي خود در خيابان : فرض ميكنيم مي خواهيم در سطح الف بدنه اي طراحي كنيم كه در دو سوي آن بند نه هاي ب و پ با تركيب هاي مختلف قرار دارند. براي طراحي بدنه ي الف از اركان اصلي تركيب نماي ب و پ استفاده مي كنيم . اگر وجوه اشتراكي ميان اركان اين دو بدنه موجود باشد از اركان شروع مي كنيم و آنها را به بدنه ي الف منتقل مي كنيم . اگر دو بدنه ي ب و پ وجوه مشتركي نداشته باشند سعي مي كنيم برخي از اركان 
 
10- تركيب بدنه خيابان :
مغازه ها و طبقات بايد از خط فضاي خيابان (خطوط و سطوح بدنه و كف) پيروي كنند. تركيب مضرس (دندانه دار) طبقات فوقاني ترتيب و نظم بدنه را به هم مي زند، تداوم اجزاء را مختل مي كند و آرامش بصري را مي گيرد. 
تصوير جزئي از بدنه خيابان چهار باغ اصفهان را نشان مي دهد. 
 
 
 
 
11- ارتباط و مجاورت : 
دو يا چند بناي مجاور هم در خيابان وقتي يك كل هماهنگ را ايجاد مي كنند كه طراح حداقل به اصول و قواعد زير توجه كرده باشد. 
1- خطوط و سطوح نماي جديد تقريباً در تراز (همسطح بودن) او رديف نماي موجود (در صورتيكه واجد ارزش شكلي باشد) قرار مي گيرد. 
2- ميان اجزاء دونما از نظر نسبت و تناسب ارتباط برقرار باشد. 
3- ميان رنگ و بافت مصالح دونما هماهنگي باشد. 
 
12- بدنه ي مغازه ها و طبقه ي فوقاني :
براي جمع شدن و جاي گرفتن درهاي غلتان و بالا رونده بايد تورفتگي هايي پيش بيني شود كه از نظر عرض و عمق مناسب باشد و لطمه اي  به خط نما و تركيب تابلوها نزند.
 
13- رنگ و مصالح :
مبحث رنگ و مصالح در بدنه  ساختمان هاي فضاي شهري از اهميت بالايي برخوردار است. 
طراح شهري علاوه بر آشنايي با جنبه هاي نظري رنگ و بافت مصالح بايد با مشخصات توليدي آنها نيز آشنا باشد. 
رنگ و مصالح و نازك كاري و پرداخت نهايي بنا بايد با توجه و هماهنگ و مرتبط با تركيب بنا صورت گيرد. براي مثال به كار بردن رنگ و مصالح مختلف در تركيب وروديها ، پنجره ها و امتداد افقي خطوط مجاور به تأكيد بصري اين عناصر دو مجوعه ي نما مجهز مي شود. 
 
14- انعكاس 
ساختمان هايي كه بدنه  آنها منعكس كننده (براي مثال بدنه ي يك پارچه شيشه اي) بناها و فضاها و عناصر پيرامون ميزان يا خيابان است از كيفيت فضايي مي كاهد تناسبات را به هم مي زند و حدود مرز  فضاي ميدان و يا قسمتي از خيابان را مخدوش مي كند. 
چون مهمترين اصلي كه به فضا جلوه ي مطلوب مي دهد درست محصور شدن آن است. لذا توصيه مي شود كه به ويژه در لبه ي ميدان ها انتخاب مصالح به گونه اي باشد كه محيط كالبدي پيرامون را يكپارچه منعكس نكند. 
 
و....