خانه بهنام در اواخر دوران زندیه و اوایل دوران قاجار، به عنوان یک خانه مسکونی ساخته شد و در زمان ناصرالدین شاه قاجار، نوسازی تزیین شد. در همین دوره هم بود که نقاشی های دیواری چشمگیری به آن اضافه شد 
 
فهرست مطالب
پیشینه تاریخی تبریز
تاریخچه خانه قدکی تبریز یا خانه بهنام
کروکی خانه قدکی تبریز
معرفی فضاها بر اساس نقشه‌های معماری
شرح معمارانه بنا
حیاط بیرونی
اتاق قاپوچی (دربان)
راه‌پله منتهی به حوضخانه
حوضخانه
تالار اصلی
پنجره‌ها
ایوان شمالی
بافت پیرامون خانه قدکی
خانه گنجه‌ای زاده
خانه صدیقیانی
مسجد میدان مقصودیه
موزه سنجش
مشکلات بنا
پیشنهادات
 
 
بخشی از مطلب
تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی با مساحتی حدود ۱۲۰۰ کیلومتر مربع، پس از تهران و مشهد سومین شهر بزرگ ایران است. این شهر از شمال به کوه عینالی، از جنوب به دامنه کوه سهند و از سمت غرب به جلگه تبریز و دریاچه ارومیه محدود می‌شود. تبریز اولین پایتخت ایران در زمان صفویان و شهر ولیعهدنشین دودمان قاجار بود. در سده‌های پنجم تا سوم پیش از میلاد نیز تبریز یکی از شهرهای پر جمعیت به شمار می‌رفت و دارای دروازه‌های متعددی بود که به همراه بیش از ۳۰۰ کاروانسرا، زمینه مناسبی برای بازرگانی را فراهم می‌کردند.
موقعیت خانه بهنام
تبریز دارای آثار تاریخی بی شماری است که من جمله اهم آن‌ها می‌توان از موزه مشروطه، مسجد جامع، خانه پروین اعتصامی، موزه قاجار، بازار تبریز، مسجد کریم خان تبریز، خانه اردوبادی، خانه کلانتری و خانه حیدرزاده نام برد. یکی دیگر از سازه‌های تاریخی این شهر، خانه بهنام یا خانه قدکی است که در بلوار آزادی، انتهای خیابان شریعتی، در تقاطع خیابان مصلی و مقصودیه، قرار دارد و ورودی آن در کوچه مشیر دفتر واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۷۶ خورشیدی، با شمارهٔ ثبت ۱۸۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تاریخچه خانه بهنام تبریز:
خانه قدکی یا بهنام که امروزه بخشی از مدرسه معماری دانشکده هنرهای اسلامی تبریز به شمار می‌رود، یکی از ارزشمندترین خانه‌های تاریخی شهر تبریز است که تاریخ ساخت آن به اواخر دوران زندیان و اوایل دوران قاجار باز می‌گردد. خانه بهنام که به عنوان یک خانه مسکونی ساخته شده بود، در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و به نقاشی‌هایی بی‌نظیری مزین شد.
خانه قدکی تبریز شامل یک ساختمان اصلی، به عنوان ساختمان قشلاقی و یک ساختمان کوچک به عنوان ساختمان ییلاقی است. خانه بهنام همانند بسیاری از خانه‌های قدیمی ایرانی، دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی می‌باشد و  حیاط اندرونی نیز بزرگتر از حیاط بیرونی است. این سازه اعیانی به وسعت ۳ هزار مترمربع با گچبری‌های ملون هنرمندانه خود، چشمان هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. این خانه که زیربنایی معادل ۸۴۰ متر دارد، شامل هشتی ورودی، دالان سردر، حیاط بزرگ بیرونی، حیاط اندرونی و ایوان ستوندار است. ساختمان اصلی در سمت شمالی حیاط و رو به سمت جنوب، دارای ایوانی ستون‌دار و زیرزمین است.
از خصوصیات بارز خانه قدکی می‌توان به کامل بودن مجموعه، پلان معماری، تنوع در ابعاد اتاق‌ها ضمن رعایت تقارن در نما اشاره نمود. ضلع شمالی خانه بهنام شامل طنبی و اتاق‌هاست. در ضلع شرقی و غربی  حیاط بیرونی به دیواره‌های دارای طاق نما محدود شده است.  در ضلع جنوبی بیرونی نیز فضاهایی شامل تراس تابستانی با ستون‌ها، سرستون‌های گچی مقرنس‌کاری و همچنین فضای ورودی و چند اتاق دیگر مشاهده می‌شود. فضاهای اندرونی و بیرونی خانه بهنام که در دوره قاجار بازسازی شده است، علاوه بر تزیینات داخلی به دلیل طراحی متناسب با فصول مختلف سال، یکی از کاربردی‌ترین معماری‌های ایران را در بر دارد که در آن تعادل درجه حرارت و چشم‌انداز زیبا در کنار هم به چشم می خورد.
معماری خانه قدکی تبریز
مهتابی یا همان بهارخواب خانه قدکی در ضلع شمالی مجموعه و رو به حیاط اندرونی قرار دارد. ایوان جنوبی به عنوان نشیمن تابستانی کاربرد داشت و ایوان شمالی با ستون‌های چوبی گچ‌کاری شده‌اش، شاه‌نشین خانه به حساب می‌آمد. در گذشته،  بنای مخروبه قسمت غربی، اصطبل، مطبخ و مستراح را در خود جای داده بود. اندرونی خانه در شمالی‌ترین بخش ساختمان قرار گرفته است و طرفین آن را اتاق‌هایی در قسمت شرق و غرب و مشرف به حیاط اندرونی در اشغال دارند که پشت بامشان به صورت مهتابی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
تزئینات خانه بهنام تبریز
طنبی بزرگ خانه بهنام، شرقی- غربی است و پنجره‌های ارسی آن  که به شیشه‌هایی رنگی مزین است، به سمت شمال و جنوب باز می شوند. ایوان ستوندار نیز با قد و قامتی رفیع و بلند خود، در جنوب طنبی جای گرفته است. ارتفاع ستون‌های ایوان شمالی خانه قدکی معادل ارتفاع طنبی است و اتاق‌های گوشوار در طرفین طنبی قرار گرفته اند. حوضخانه‌ای که در زیر اتاق طنبی قرار دارد، دارای سقفی گنبدی شکل است که به همراه کادربندی آجری و سکوهای جانبی و حوض سنگی، ترکیبی جادویی را خلق می‌کند.
پنجره های خانه بهنام تبریز
ظرافت ارسی‌ها، آینه‌کاری و گچبری سقف ایوان و تنوع کاربندی‌های آجری، آرایش حوض و باغچه و رف‌بندی اتاق خانه بهنام از کیفیتی بی‌نظیر برخوردارند. خانه قدکی به دلیل معماری ظریف، پنجره‌های مشبک و طاق‌ها و ایوان‌های بلند و بزرگ خود جلوه ویژه‌ای دارد و نمای آجری سرخ‌گون و حوض آسمانی‌رنگ وسط حیاط آن، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره میکنند. در جریان پروژه بازسازی سال ۸۷-۸۸ خورشیدی، تعدادی نقاشی مینیاتوری جدید از این خانه کشف شد که تا پیش از این از نظر کارشناسان پنهان مانده بود.و....