به نام خدا
مقدمه :
در استان گيلان تعداد زيادي امامزاده و بقعه وجود دارد كه در هيچ استاني به تعداد مكان هاي متبركه اين استان امامزاده ديده نمي شود . اين مكان ها ، آرامگاه ها ، پناهندگان سادات علوي و وابستگان خاندان نبوت است كه هميشه مورد احترام مردم گيلان قرار داشتند .
اين مكان ها با معماري استان گيلان يعني سقف هاي سفالي و ايوان به دور بنا ساخته شده اند و امامزاده هايي كه در دهكده ها وجود دارند هنوز داراي ساختار قديمي يعني چوب و شيرواني هايي است با ساقة برنج و تعدادي از اين امامزاده ها داراي نقاشي‌هاي ديواري بزرگي است كه روايت كنندة زندگي ائمه و اماماني چون واقعة عاشوراست . اماكني چون بقعة ملا پيرشمس الدين در مسجد دهكدة لاشيران حكومتي كه چند نقاشي ديواري بزرگ دارد . بقعة‌ مير شهيد در محلة اردوبازار لاهيجان . ايران بقعة حسن بگ دشت در محلة اردوبازار لاهيجان ، بقعة سيدمرتضي در دهكدة ماچيان رانكو . امامزاده درويش علي در متا محلة نوبيجار و اين مجموعه بررسي است از نقاشي هاي ديواري دو امام زادة چهار پادشاهان و آقاميرصادق در شهر لاهيجان .

فهرست مطالب

- مقدمه
- بقعه چهارپادشاهان در لاهيجان 1
- (كروكي) محل قرارگيري نقاشي هاي امام‌زاده 5
- بقعة آقا ميرصادق در لاهيجان 6
- (كروكي) محل قرارگيري نقاشي هاي امام زاده 12

«بقعة چهارپادشاهان در لاهيجان‌»
اين بقعه در محلة ميدان لاهيجان قرار دارد و ابتدا‌ آرامگاه سيد خرم‌كيايا سيد خوركيا مقتول در سال 647 هـ . ق بوده ، چون سادات زيدي كيائي را در جوار سيدخرم كيا به خاك سپردند اين محل به نام چهارپادشاه شهرت يافت - در سال 791 هـ.ق درجنگ رشت - شرحي كه رابينو دربارة اين بقعه مي نويسد - «قسمت اعظم بناي چهار پادشاه مزار سيدهادي كياست . اين بنا وقتي بر پا شد كه اجساد برادرانش سيد علي كيا ، سيد حسن كيا و افراد ديگر يعني ابراهيم كيا و سيد عبدالله كيا پسران سيدعلي كيابن ناصركيا را در اينجا به خاك سپردند . اينان در سال 791 در جنگ رشت كشته شدند و اجساد ايشان 5 ماه پس از كشته شدنشان به اينجا منتقل شد » .
سيد خوركيا متوفي در سال 647  هـ.ق
سيد علي حسيني كيا متوفي 791 هـ.ق
سيدحسن كيا متوفي 829 هـ.ق
سيد رضي كيا متوفي 829 هـ.ق
پس از اينجا معلوم است كه نخست سيدخوركيا در سال 647 درگذشت و وي را در اين محل دفن كردند و پس از آنكه سيدعلي كيا در سال 791 درگذشت در طرف چپ حجرة سيدخوركيا حجره اي ديگر ساختند و او را به خاك سپردند و نيز در سال 829 سيد حسن كيا درگذشت و وي را در جوار پدرش به خاك سپردند و چون در همان روز سيدرضي كيا پادشاه وقت گيلان رحلت كرد وي را در همان حجره دفن كردند . بر روي آرامگاهها صندوقچه هاي چوبي كنده كاري شدة قديمي با كتيبه هاي خوش خط قرار دارد . كه قديمي ترين صندوقچه در سال 791 هـ.ق و جديدترين در سال 1015 هـ.ق ساخته شده است . خط اين كتيبه از محمدبن داوود كيا و نجار آن عبدالفتاح لاهيجي و صندوقچة ديگر كه از نوشته هاي آن معلم است كه قبر سيدرضي‌كيا پادشاه وقت است . خط كتيبه از حسين بن علي الصالحي الجيلي است .
بناي اصلي ، مستطيل شكل و در ضلع جنوبي حياط واقع شده در ارتفاع 2 متر از سطح زمين و بناي ديگري در ضلع شرقي قرار دارد كه بقعه اي ساده است . اما بناي اصلي ايوان بزرگي در ضلع شمالي دارد كه چهار اطاق اصلي را در بر مي گيرد . ايوان به طول 297 سانتيمتر و عرض 533 سانتيمتر طاق ايوان بر 6 فيلپاي (ستوني كه بر زير سقف برنند) آجري كه بر روي آن گچ گرفته اند استوار است و طرفين فيلپاها را دو فيلپا  نما ساخته اند و پائين فيلپاها ، ازارة ديوارها به ارتفاع 90 سانتيمتر باكاشيهاي مربع آبي رنگ كه داخل آن گل هشت پر و نقوش متعدد ديگر وجود دارد ديده مي شود . اين كاشيها - كاشيهاي ايوان - هنگام مرمت بنا در دورة قاجار انجام شده است . تصوير 2 و 3 سقف بنا لمبه كوبي و در زير پوشش پهن دارد . در اين ايوان 6 در دولنگه ، دو پنجرة مشبك نورگير و هفت خنگ است كه با نقوش هندسي بر آنها كار شده و دو در ايوان كه قديمي تر بنظر مي آيند را براي محافظت با شيشه پوشانده اند . تصوير 5-4 اين بنا از حياط داراي سه در ورودي است و در اصلي آن در ضلع غربي واقع است كه امروزه از در و چهارچوب آن خبري نيست و دو در ديگر با فاصله در ضلع شمالي حياط واقع هستند كه به بازار باز مي شوند و يك جفت در قديمي هنوز در ضلع شمالي وجود . تصوير 6 به گفته متصدي بقعه يك جفت از درها را در موزة تهران و مشهد نگه داري مي كنند .
در قسمت چپ نماي شمالي ديوار بقعه ، نقاشي ديده مي شود كه روايتي است از صحنة عاشورا ، اين روايت دو صحنه دارد و به سبك قهوه خانه اي كار شده در ابعاد بزرگ كه از زير سقف بعد از يك سري نوشته آغاز مي شود . ارتفاع نقاشي   است . مردي سوار بر اسب است و ياران و واقعه اي از عاشورا دور تا دور مرد سوار بر اسب كه به نظر مي آيد حضرت ابوالفضل باشد كشيده شده ، تصوير 7 و 8 و تصوير ديگري در كنار اين دو صحنه وجود دارد - ديوار بقعه سه تصوير در خود جاي داده - تصوير آخري به رنگي ملايم رنگ آميزي و حكاكي شده است . درختي را نمادين نشان مي دهد سبزرنگ كه تعدادي پرنده بر روي آن نشسته اند - اما به طور حتم رنگ هائي كه ما امروز بر نقاشي مي بينيم به مرور زمان تغيير رنگ داده اند - اين تصوير آخر را به تازگي ميراث فرهنگي از زير گچي كه بر روي آن كشيده شده بود خارج كرده اگرچه قسمت پائيني كار هنوز زير گچ قرار دارد . ارتفاع كار   است . تصوير 9
اين نقاشي ها بر روي سنگ ساروج بنا با رنگ هاي طبيعي و گياهي نقاشي شده و از نقاش اولية آن اطلاعي در دست نبود . اما مهر مرمت كار بنا بر تصوير وجود دارد كه مشهدي آقاجان نقاش لاهيجي به تاريخ 1351 به دستور آقا سيد نعمت الله توكلي را خبر مي دهد . تصاوير بعدي ديتيل هايي است از تصاوير اصلي  ...

منابع
- از آستارا تا استرآباد ، دكتر منوچهر ستوده
- كتاب گيلان ، گروه پژوهشگران ايران
- اطلاعات بومي